Khi cụ Hồ biết
tin Pháp chọn Điện Biên Phủ để tiến hành trận chiến quyết định, cụ lột
ngay chiếc mũ trên đầu và ném lên bàn. Chỉ thẳng vào chiếc mũ đang lật
ngửa - ví như một thung lũng sâu và rộng, cụ nói: “Quân Pháp sẽ bị chôn
sống ở đây”.

Laura Lam có bài viết dài về chiến thắng
Điện Biên Phủ lẫy lừng của quân và dân Việt Nam. Dân trí xin giới thiệu
phần một bài viết với đề tựa “Châu chấu
đá voi”.

Đọc bản gốc trên trang tiếng Anh Dtinews
của báo Dân trí Điện tử tại
đây

Đó là năm 1999. Tôi đang ngồi ở vườn hoa trước ngôi nhà ở quê cùng
với Đại tá Phan Duong và vài người bạn đang có kỳ nghỉ Hè ở Pháp. Điều
trớ trêu là khu ngoại ô thành phố Fontainebleau này là nơi Tướng Henri
Navarre, Tư lệnh Lực lượng Pháp ở Đông Dương, đã từng sống nhiều năm
tuổi thơ. Duong nói về chiến tranh, đặc biệt là cuộc chiến Điện Biên Phủ
năm 1954. Mỗi lần kể đến một đoạn cao trào, Duong lại cất giọng hát một
bài mà anh đã hát cùng những chiến sĩ Việt Minh trong trận đánh này.
Hồi đó, Duong là một sĩ quan quân đội cấp thấp, xung phong tham gia trực
tiếp chiến đấu.


Trong cuộc chiến 7 năm với quân đội Việt Minh (bắt đầu năm 1946),
quân đội Pháp đã để mất danh tiếng cũ khi chuốc lấy con số thương vong
khổng lồ trên chiến trường. Năm 1952, đã có 90.000 lính Pháp chết, bị
thương hoặc mất tích. Một sĩ quan cấp cao của Bộ Quốc phòng Mỹ là John
Ohley, người theo dõi sát sao tình hình cuộc chiến, nhận xét: “Pháp đã
mất số sĩ quan nhiều hơn cả số tốt nghiệp các trường sĩ quan của nước
này”.
Bị đẩy lùi về thế phòng thủ, Pháp lo nhất là làm thế nào để giành ưu
thế trước những lính du kích. Rõ ràng là Pháp đang rất cần một giải pháp
quyết định. Vào thời điểm đó, quan điểm quốc tế nghiêng về dạng giải
pháp đã được thương lượng, nhưng Pháp không muốn. Điều này càng tăng
thêm tính cấp bách cho chương trình nghị sự của quân đội Pháp.
Để chứng tỏ ưu thế của nước mình, tai hại thay, Pháp đã chọn một cuộc
đối đầu tại Điện Biên Phủ - vốn lâu nay đã là một trong những căn cứ
của Pháp, vì Pháp kiểm soát con đường vào Lào. Nằm ở khu vực hẻo lánh,
cách bờ biển 450km và cách Hà Nội hơn 400km, trên thực tế, chỉ có thể dễ
tiếp cận Điện Biên Phủ bằng đường không. Đây là một thung lũng thanh
bình, dài 20km và rộng 5km, bao quanh là một chuỗi các ngọn núi. Dân số
chỉ hơn 10.000 người, sống rải rác trong những ngôi làng nhỏ ở vùng đất
trồng trọt bằng phẳng. Khu vực này có lượng mưa lớn nhất Vùng Cao và
giữa những quả đồi vây xung quanh ngập tràn màu xanh ngút mắt.
Trong gần 1 thế kỷ, chế độ thực dân đã tận dụng thung lũng Điện Biên
Phủ để làm trung tâm cung cấp chính cho các hoạt động phân phối độc
quyền thuốc phiện của chúng ở Đông Dương. Luôn có một sĩ quan Pháp cùng
đồn trú ở đây. Ngôi nhà gỗ một tầng của viên sĩ quan này và những căn
nhà bằng gạch bao quanh chẳng bao lâu sau đã được lịch sử ghi vào là cụm
cứ điểm Eliane (đồi A1). Để đấu
với Việt Minh, quân đội Pháp rõ ràng có ý định về một trận đánh dàn
quân trên một khu đất phẳng, cùng với những chiếc xe tăng có hỏa lực
mạnh nhất.
Phía Việt Nam sẽ phải đưa quân đội và quân nhu vào Điện Biên Phủ với
cùng khoảng cách, nhưng bằng đường bộ. Tướng Võ Nguyên Giáp có kế hoạch
triển khai 50.000 nam và nữ quân nhân tham gia chiến đấu và 20.000 dân
công hỏa tuyến ở mọi lứa tuổi tham gia tiếp tế. Để đến được Điện Biên
Phủ, Việt Minh sẽ phải xây dựng những con đường mới và cầu phao, và
chuyến hành quân đặc biệt này sẽ phải mất ít nhất 2 tuần bằng cả đi bộ,
đi xe đạp hoặc bằng thuyền nhỏ. Tướng Giáp sẽ đi bằng ngựa, nhưng quân
của ông có thể đã thu được một chiếc xe jeep chiến lợi phẩm của quân
địch trên đường đi, giúp ông giảm thời gian đi lại.
Tháng 11/1953, với sức mạnh không quân, Pháp đã tiến hành “Chiến dịch
Hải Ly”, thả 9.000 quân xuống khu vực này chỉ trong 3 ngày. Pháp bắt
đầu lập các cứ điểm giống các pháo đài, và cả những căn cứ. Pháp có kế
hoạch triển khai 10.000 lính, nhưng với những động thái tăng quân sau
đó, con số này đã lên đến 16.000. Lính Pháp bao gồm các trung đoàn không
vận, đội lính lê dương, đội xạ thủ châu Phi, binh đoàn thuộc địa người
Việt, và số lính đánh thuê người
Thái, Lào, và Mường.
Tướng Henri Navarre đã quyết định ăn mừng ngày Giáng sinh với các
binh lính của ông ta ở Điện Biên Phủ để tăng nhuệ khí. Đại tá Christian
de Castries được chỉ thị tổ chức bữa tiệc trong một căn lều lớn dựng bên
ngoài trụ sở đầu não, với sự hỗ trợ của nữ thư ký riêng Paule
Bourgeade. Lớn tiếng trước các binh lính trong những bộ quân phục rằn
ri, Navarre đảm bảo với họ về chiến thắng. Navarre có nói về Võ Nguyên
Giáp. Ông ta không tin vào khả năng lãnh đạo quân đội của Tướng Giáp,
nói rằng ông Giáp thực ra là một thày giáo dạy sử, có bằng luật và chưa
bao giờ kinh qua một trường đào tạo quân sự nào.
Chính cụ Hồ Chí Minh là người đã tiến cử ông Giáp tham gia huấn luyện
quân đội trong rừng năm 1940, sau khi diễn ra cuộc nổi dậy Nam Kỳ Khởi
Nghĩa do bà Nguyễn Thị Bảy (Pháp gọi là “nữ hoàng Đỏ”) đứng đầu. Ở thời
điểm đó, cả hai đang ẩn náu gần khu vực biên giới Việt-Trung. Ông Giáp sau đó đã nói với cụ Hồ Chí
Minh rằng bàn tay ông là để cầm bút chứ không phải cầm gươm. Hai người
đã sẻ chia những kinh nghiệm trong một thập kỷ nữa ở rừng. Trong trận
đánh Điện Biên Phủ, cụ Hồ đã chọn ông Giáp làm tư lệnh lực lượng Việt
Minh.
Mùa Đông năm 1953, Richard Nixon, khi đó là Phó Tổng thống Mỹ, đã bí
mật thăm Hà Nội. Ông ta có đến sông Hồng, quan sát một trận đánh ở Ninh
Binh và lắng nghe kế hoạch chi tiết do Navarre trình bày. Kế hoạch này
đã được “thiết kế” cẩn thận với sự tham vấn của Thủ tướng Pháp Joseph
Laniel và Ngoại trưởng Mỹ John Foster Dulles. Kế hoạch này cũng đã nhận
được sự ủng hộ hoàn toàn của gần 20 sĩ quan quân đội cấp cao Mỹ và Pháp.
Đại tá Christian de Castries, một sĩ quan kỵ binh bảnh bao với lý lịch
tham chiến ấn tượng trong Chiến tranh Thế giới Thứ II, được chỉ định là
Tư lệnh tại Điện Biên Phủ.
Khi cụ Hồ Chí Minh biết tin về quyết định của Pháp chọn Điện Biên Phủ
để tiến hành trận chiến quyết định, ông lột ngay chiếc mũ trên đầu và
ném lên bàn. Chỉ thẳng vào chiếc mũ đang lật ngửa – ví như một thung
lũng sâu và rộng, cụ nói với ông Giáp: “Quân Pháp sẽ bị chôn sống ở
đây”.